Την Κυριακή 19 Μαρτίου 2023, πραγματοποιήθηκε με επιτυχία η παρουσίαση της νέας καλαίσθητης έκδοσης της Δημοτικής Βιβλιοθήκης Καλυβίων “Ανάλεκτα από τα χειρόγραφα Χρίστου Ν. Πέτρου - Μεσογείτη (1909-1944)”, του συγγραφέα – επιμελητή κ. Πέτρου Φιλίππου – Αγγέλου.
Η έκδοση χρηματοδοτήθηκε εξ ολοκλήρου από την ΑΙΓΕΑΣ ΑΜΚΕ και παρουσιάστηκε για πρώτη φορά τον Νοέμβριο του 2022, στο Μουσείο Βορρέ. Αποτελείται από 542 σελίδες και σκληρόδετο εξώφυλλο. Είναι αφιερωμένη στον Ευάγγελο Χ. Κακαβογιάννη και στον Τίτο Π. Γιοχάλα.
Τον πρόλογο υπογράφει ο κ. Προκόπιος Παυλόπουλος, τέως Πρόεδρος της Δημοκρατίας, Επίτιμος Καθηγητής της Νομικής Σχολής του ΕΚΠΑ, ενώ την εισαγωγή ο κ. Πέτρος Φιλίππου. Ακολουθούν τέσσερις εισηγήσεις: «Ο εκπαιδευτικός Χρ. Πέτρου» από την κα Κυριακή Τριαλώνη, «Χρίστος Ν. Πέτρου – Μεσογείτης. Ένας Επιμελητής Αρχαιοτήτων από την Κρήτη του Μεσοπολέμου» από τον κ. Γιώργο Τζωράκη, «Ο Χρ. Πέτρου ως στέλεχος της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας στην Αθήνα και στο Ναύπλιο» από τον κ. Φώτη Κατέβα και τέλος «Το αρχείο του Χρίστου Ν. Πέτρου – Μεσογείτη στο Ψηφιακό Αποθετήριο της Ιστορίας του Δήμου Σαρωνικού» από την κα και Λυδία Αλαγιάννη.
Στη συνέχεια παρουσιάζονται δέκα μεγάλες κατηγορίες: Παραμύθια – Διηγήσεις – Ιστορίες, Προλήψεις – Έθιμα, Παιχνίδια, Γητεύματα – Γιατροσόφια, Όρκοι – Κατάρες – Ευχές, Επιλογή από τα χειρόγραφα – Κατάλοιπα του Αρχείου του Χρίστου Ν. Πέτρου – Μεσογείτη, Ονομασίες Εργαλείων – Εργασιών, Ελληνοαλβανικά λαογραφήματα εκ των Καλυβίων της Λαυρεωτικής (επανέκδοση από «Άπαντα Χρίστου Ν. Πέτρου – Μεσογείτη», εκδ. 1984), Μελέτες για τα Καλύβια και την Αττική Γενικότερα και Μελέτες για Κρήτη και για Αργολίδα.
Η παρουσίαση περιλάμβανε ομιλίες όχι μόνο των εισηγητών που υπάρχουν στις πρώτες σελίδες της έκδοσης αλλά και άλλων ομιλητών, οι οποίοι ανάδειξαν και άλλες θεματικές ενότητες που εμφανίζονται στα χειρόγραφα του Αρχείου του Χρίστου Ν. Πέτρου - Μεσογείτη.
Μετά τους σύντομους χαιρετισμούς τόσο του Δημάρχου Σαρωνικού κ. Χρήστου Γκίνη, όσο και της Προέδρου του Ν.Π.Δ.Δ. «Αριστόδικος» κας Δήμητρας Ράπτη, ο λόγος δόθηκε στους ομιλητές ξεκινώντας από την κα Λυδία Αλαγιάννη, Msc Βιβλιοθηκονόμο της Δημοτικής Βιβλιοθήκης Καλυβίων, η οποία αφού αναφέρθηκε σε ένα σύντομο ιστορικό για το πώς περιήλθε στην κατοχή της Βιβλιοθήκης μας το Αρχείο του Χρίστου Ν. Πέτρου - Μεσογείτη (το 2007 ως δωρεά του ανιψιού του Χρήστου Δημητρίου), έκανε μια περιεκτική παρουσίαση του Ψηφιακού Αποθετηρίου Ιστορίας και Πολιτισμού του Δήμου Σαρωνικού, στο οποίο περιέχεται ψηφιοποιημένο το εν λόγω αρχείο με ανοιχτή πρόσβαση σε όλους. Η ανοιχτή πρόσβαση επιτρέπει σε ερευνητές από την Ελλάδα και το εξωτερικό να γίνουν κοινωνοί της πολυθεματικής πληροφορίας που μας κληροδότησε ο Χρίστος Ν. Πέτρου – Μεσογείτης, ενώ επισημάνθηκε για άλλη μια φορά ο ρόλος των Δημόσιων Βιβλιοθηκών ως θεματοφύλακες σπάνιου και πολύτιμου αρχειακού υλικού ιδιαίτερης πολιτισμικής αξίας.
Ακολούθησε η κα Κυριακή Τριαλώνη, Φιλόλογος, Εκπαιδευτικός, οποία μελέτησε από το αρχείο τα στοιχεία που αφορούσαν στη χρονική περίοδο 1935-1937, στην οποία ο Πέτρου είχε διοριστεί ως Καθηγητής Ελληνικής Γλώσσας, στη Δημόσια Εμπορική Σχολή του Πειραιά. Η κα Τριαλώνη ανέδειξε την εκπαιδευτική εμπειρία του Χρίστου Ν. Πέτρου – Μεσογείτη, που προκύπτει μέσα από τα χειρόγραφά του, ξεδιπλώνοντας τόσο τον επαγγελματισμό που έδειξε σε αυτή την πρώτη του εργασία, αλλά και στοιχεία του χαρακτήρα του. Νεαρός, αλλά συναισθηματικά ώριμος, με εν-συναίσθηση, άμεσος και συνάμα αυστηρός, αντιμετώπιζε τους μαθητές του ως ολοκληρωμένες και μοναδικές οντότητες. Οι πρακτικές που δίδασκε στους μαθητές του - πρωτοποριακές για την εποχή του - αποδεικνύουν περίτρανα τη ζέση του για την εκπαίδευση (π.χ. η τήρηση ημερολογίων που αφορούσαν στη ζωή τους μέσα και έξω από το σχολείο αλλά και η προτροπή να εκφράζουν την αλήθεια τους και τα συναισθήματά τους, τα ερωτηματολόγια με τα οποία οι μαθητές τον αξιολογούσαν, οι προτάσεις του προς το Υπουργείο Παιδείας κ.ά.). Όλα αυτά και πολλά άλλα παρουσιάζονται με τον καλύτερο δυνατό τρόπο, μέσα στις σελίδες της εισήγησης της κας Τριαλώνη, η οποία περιλαμβάνεται στο βιβλίο. Η ομιλία ολοκληρώθηκε με τη συμμετοχή των μαθητών της Γ’ Τάξης του 1ου Γυμνασίου Καλυβίων, Κατερίνας Γιαννούλα και Δημήτρη Βορβολάκου, οι οποίοι ανάγνωσαν κείμενα από τα ημερολόγια των μαθητών του Πέτρου. Παράλληλα προβάλλονταν στην οθόνη τα σχετικά χειρόγραφα που παρουσιάζονται στο Ψηφιακό Αποθετήριο.
Στη συνέχεια παρουσιάστηκε η βιντεοσκοπημένη εισήγηση του κ. Γεωργίου Τζωράκη, Δρ. Αρχαιολογίας, ο οποίος δεν μπόρεσε να είναι κοντά μας δεδομένου ότι είναι κάτοικος Ηρακλείου Κρήτης. Ο κ. Τζωράκης μελέτησε την περίοδο στην οποία ο Πέτρου διετέλεσε Αρχαιολόγος στην Κρήτη, στο Μουσείο Ηρακλείου και ανέδειξε τις πολύπλευρες γνώσεις του Πέτρου, στην επιστήμη που τόσο αγάπησε, την Αρχαιολογία. Η Κρήτη ένας πλούσιος τόπος σε ιστορία, πολιτισμό, ένας από τους παραδείσους αυτής της χώρας σε αρχαιολογικά ευρήματα, ως ο πρώτος επαγγελματικός σταθμός στην πορεία του ως Αρχαιολόγου, του έδωσε τη δυνατότητα να χρησιμοποιήσει τις γνώσεις του και να ξεδιπλώσει και άλλα ταλέντα και δεξιότητες καθώς και να παίξει σημαντικό ρόλο στην πνευματική ζωή του τόπου που τον φιλοξενούσε. Ο κ. Τζωράκης αναφέρθηκε επίσης τόσο στην καλή συνεργασία με το προσωπικό της Βιβλιοθήκης μας όσο και στη χρησιμότητα της ανοιχτής πρόσβασης στο Ψηφιακό Αποθετήριο που αποτέλεσε μια από τις βασικές πηγές παροχής πληροφοριών για την εν λόγω εργασία.
Ο λόγος δόθηκε στον κ. Φώτη Κατέβα, Συντηρητή Αρχαιοτήτων, Μουσειολόγο, υποψήφιο Διδάκτωρ του Τμήματος Ιστορίας και Αρχαιολογίας του ΕΚΠΑ, μόνιμο υπάλληλο του Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού, τελευταίος από τους εισηγητές, οι οποίοι περιλαμβάνονται στην έκδοση. Ο κ. Κατέβας μελέτησε την περίοδο στην οποία ο Πέτρου διετέλεσε Αρχαιολόγος στην Αθήνα και στο Μουσείο του Ναυπλίου, με περιοχή ευθύνης του, την τότε Αργολιδοκορινθία. Η αγάπη του Πέτρου για την ιστορία της πατρίδας του και την αρχαιολογία και οι τεράστιες προσπάθειες που έκανε για τη διάσωση και συντήρηση των ευρημάτων κυρίως την περίοδο της κατοχής, εκφραζόταν σχεδόν σε κάθε έγγραφο (αντίγραφα που διατηρούσε) της υπηρεσιακής αλληλογραφίας που έχουμε στα χέρια μας. Η αναφορά του Πέτρου σε συγκεκριμένα υλικά συντήρησης, αποδεικνύουν ότι είχε γνώσεις και για τη συντήρηση των αρχαιοτήτων, στοιχείο που μέχρι τώρα δεν γνωρίζαμε, αναδείχθηκε περίτρανα μέσα από την εισήγηση του κ. Κατέβα.
Ακολούθησε η παρουσίαση του κ. Νικόλαου Παντελίδη, Καθηγητή Γλωσσολογίας του ΕΚΠΑ, ο οποίος προσέγγισε το παρουσιαζόμενο βιβλίο μέσα από την δική του επιστήμη, δεδομένου ότι ο Πέτρου κατέγραψε για πρώτη φορά προφορικές μαρτυρίες των συμπολιτών του στην αρβανίτικη γλώσσα. Ο κ. Παντελίδης έκανε μια ιστορική αναδρομή της ελληνοφωνίας και της αρβανιτοφωνίας στην Αττική, την Ανατολική Στερεά και την Εύβοια, με εύστοχα παραδείγματα, τα οποία για πολλούς από τους παραβρισκόμενους ήταν οικεία (αρβανίτικες λέξεις). Στο πλαίσιο αυτής της ιστορικής αναδρομής κατανοήσαμε καλύτερα την ανάγκη του Πέτρου να καταγράψει εκείνη την εποχή τη γλώσσα (αρβανίτικα) που σιγά σιγά είχε αρχίσει να αντικαθίσταται όλο και περισσότερο, από την ελληνική.
Ο επόμενος ομιλητής ήταν ο κ. Κώστας Πρίφτης, Καθηγητής Ιατρικής του ΕΚΠΑ, Ιστοριοδίφης. Ο κ. Πρίφτης μας μίλησε σχετικά με τα λαογραφικά στοιχεία που κατάφερε να περισώσει ο Πέτρου, ενώ έκανε μια εκτενή αναφορά και σε άλλους ερευνητές της περιοχής των Μεσογείων (και δεν είναι εν ζωή), οι οποίοι σύμφωνα με τα στοιχεία των ερευνών του, κατέγραψαν την Άυλη Πολιτιστική Κληρονομιά της περιοχής μας και μας άφησαν πλούσια βιβλιογραφία. Συγκεκριμένα αναφέρθηκε στους ερευνητές νεότερης ιστορίας – Λαογραφίας, στον Κώστα Δ. Σωτηρίου, τον Σταύρο Κ. Παπανικολάου, τον π. Γιάννη Ηλία, τον Γιώργο Δ. Χατζησωτηρίου, τον Σταμάτη Δ. Μεθενίτη καθώς και τη Μαρία Μιχαήλ – Δέδε της οποίας τη συλλογή των βιβλίων καθώς και μέρος των σημειώσεων, κατέχει η Βιβλιοθήκη μας.
Ακολούθησε ο κ. Γιάννης Κοντογιάννης, Msc Σπουδές στο Χορό, χοροδιδάσκαλος του Τμήματος Ελληνικών Χορών Καλυβίων (έτος ίδρυσης 1993), ο οποίος σε μια σύντομη αναφορά του, επεσήμανε τον σημαντικό ρόλο που έπαιξαν τα τεκμήρια από το αρχείο του Πέτρου προκειμένου να διατηρηθούν ήθη, έθιμα και παραδόσεις και να παρουσιαστούν από τη χορευτική ομάδα σχετικά δρώμενα. Αρχικά, το 2001, υλικό που είχε συμπεριληφθεί στον πρώτο τόμο - αφιέρωμα στον Πέτρου, με τίτλο «Άπαντα Χρίστου Ν. Πέτρου – Μεσογείτη», αποτέλεσε την κύρια πηγή για τη συμμετοχή μιας πολυπληθούς ομάδας του χορευτικού (παιδιά έως 12 ετών από τα Καλύβια) σε μια μεγάλη εκδήλωση που διοργάνωσε η αείμνηστη Δόμνα Σαμίου στο Ηρώδειο με τίτλο "Περνά περνά η μέλισσα..." (παρουσιάστηκε σχετικό απόσπασμα της παράστασης). Εκεί παρουσιάστηκε για πρώτη φορά μια παράσταση με αρβανίτικα παιχνίδια, τραγούδια και χορούς τα οποία περιγράφονταν στις σημειώσεις του Πέτρου. Μετέπειτα το αρχείο το οποίο περιήλθε στη Βιβλιοθήκη μας, συνεχίζει μέχρι σήμερα να παίζει πρωταγωνιστικό ρόλο ως πηγή γνώσης και έμπνευσης για εκδηλώσεις του Τμήματος Ελληνικών Χορών Καλυβίων. Γίνεται εργαλείο εργασίας, ώστε η παράδοση να παραμένει ζωντανή και να εμπλουτίζεται από τη γνώση του σήμερα, να συνυπάρχει αρμονικά το παρελθόν με το παρόν και να ανοίγει φτερά για το μέλλον, ξεφεύγοντας από τα σκοτεινά ράφια κάποιου απροσπέλαστου αρχείου.
Στη συνέχεια οι παραβρισκόμενοι είχαν την ευκαιρία να παρακολουθήσουν την κα Ματίνα Καρελιώτη, συγγραφέα και μέλος του Τμήματος Ελληνικών Χορών αλλά και του Δ.Σ. του Ν.Π.Δ.Δ. «Αριστόδικος», η οποία ανάγνωσε αποσπάσματα από τα χειρόγραφα του Πέτρου που αφορούν στη νυφική φορεσιά, ενώ τα χειρόγραφα παρουσιάζονταν στην οθόνη, έτσι όπως εμφανίζονται στο Ψηφιακό Αποθετήριο. Ταυτόχρονα η κα Έλενα Μιχάλη, ενδύτρια του Τμήματος Ελληνικών Χορών Καλυβίων, έντυσε επί σκηνής την κα Ελένη Αθανασίου, μέλος της χορευτικής ομάδας, με τα μέρη της φορεσιάς που περιγράφονταν στο κείμενο (μαντήλι, τσεμπέρι, μπόλια, ξελίκι, περγέλι, καρφώμα, μπελιεζίκια κλπ).
Τέλος, ο λόγος δόθηκε στον κ. Πέτρο Φιλίππου, Φιλόλογο, Αρχαιολόγο, π. Δήμαρχο Σαρωνικού, ο οποίος αφού ευχαρίστησε τους ομιλητές, τους διοργανωτές, όσους βοήθησαν στη δημιουργία αυτής της έκδοσης καθώς και τους παραβρισκόμενους, έκανε ιδιαίτερη αναφορά στον κ. Γιάννη Πρόφη, Ερευνητή, Λαογράφο και άριστο γνώστη της αρβανίτικης γλώσσας για την πολύτιμη βοήθειά του σχετικά με την «αποκρυπτογράφηση» και μετάφραση των αρβανίτικων χειρογράφων του Πέτρου ενώ τον κάλεσε στο βήμα να απαγγείλει ένα αρβανίτικο ποίημα του Πέτρου, το οποίο είχε αφιερώσει στην πολυαγαπημένη του μητέρα.
Ο κ. Φιλίππου, Συγγραφέας και Επιμελητής της έκδοσης, είχε επιμεληθεί και άλλες δύο εκδόσεις που αφορούσαν στον Χρίστο Ν. Πέτρου – Μεσογείτη:
Α. Η πρώτη το 1984 με τίτλο «Άπαντα Χρίστου Ν. Πέτρου – Μεσογείτη» έκδοση του Επιμορφωτικού Συλλόγου Καλυβίων, η οποία στάθηκε αφορμή για τη διοργάνωση της Α’ Επιστημονικής Συνάντησης ΝοτιοΑνατολικής Αττικής, ενός θεσμού που μετρά μέχρι σήμερα δεκαεπτά συνέδρια και εκατοντάδες πρωτότυπες παρουσιάσεις επιστημονικών εισηγήσεων. Αυτή η Α’ Συνάντηση που έγινε με συνεργασία του κ. Πέτρου Φιλίππου, του Ευάγγελου Κακαβογιάννη, Αρχαιολόγου και του Γεώργιου Χατζησωτηρίου, Ιατρού, Ιστοριοδίφη, ήταν αφιερωμένη στον Χρίστο Ν. Μεσογείτη.
Β. Και η δεύτερη έκδοση το 2012, με τίτλο «Χρίστου Ν. Πέτρου – Μεσογείτη, Ημερολόγιον ελληνο-ιταλικού πολέμου 1940-1941» έκδοση της Δημοτικής Βιβλιοθήκης Καλυβίων. Εκδόσεις που αποτελούν θησαυρό για την τοπική ιστορία, λαογραφία και τη διάσωση της αρβανίτικης γλώσσας και παράδοσης, σπουδαίο εργαλείο για κάθε ερευνητή καθώς και μια ιδιαίτερη και μοναδική πηγή για τη Βιβλιοθήκη και τις εκπαιδευτικές της δράσεις.
Την εκδήλωση συντόνισε η δημοσιογράφος κα Νάντια Βασιλειάδου.
Κλείνοντας τη μακροσκελή αυτή παρουσίαση της εκδήλωσης, ευχαριστούμε θερμά τους αιρετούς (Δημάρχους, Προέδρους και μέλη των Διοικητικών Συμβουλίων που στηρίζουν το έργο της Βιβλιοθήκης) τον κ. Πέτρο Φιλίππου για τη συνεργασία που είχαμε όλη την περίοδο προετοιμασίας της έκδοσης και των παρουσιάσεων, τους ομιλητές, καθώς και όλους τους συναδέλφους που βοήθησαν στη διοργάνωση και πραγματοποίηση της εκδήλωσης.
φωτογραφίες από τις ομιλίες
βίντεο από την εκδήλωση
